Işık Ve Ses
A- IŞIK
Işık çevremizi algılamamızı sağlayan bir enerji çeşididir. Işık çevremizi görebilmemizi ve bu sayede kendimizi güvende hissetmemizi sağlar. Peki bunu nasıl başarır? Bu ünitede bu sorunun cevabını bulacağız ve ayna çeşitlerini öğreneceğiz.
Hepimizin de bildiği gibi güneş bir ışık kaynağıdır. Bunun yanında ateş böcekleri de birer ışık kaynaklarıdır.
Doğada bulunan bu doğal ışık kaynaklarından farklı olarak insanların ürettiği mum, fener ve lamba gibi yapay ışık kaynakları da bulunmaktadır.
1- IŞIĞIN FARKLI MADDELERLE ETKİLEŞİMİ
Işık ışınları doğrular boyunca yayılırlar. Düz bir borudan baktığımızda etrafı görebilirken düz olmayan bir borudan baktığımızda hiç bir şey göremeyiz. Bunun sebebi ışığın doğrusal yolla yayılmasıdır. Bütün cisimlerin gölgesinin kendisine benzemesi de ışığın doğrular boyunca hareket ettiğine ispattır.
Oysaki oynatılan kuklalar camdan yapılmış olsaydı ışık camın içinden geçecek ve perde üzerinde gölge oluşmayacaktı. Demek ki " Işık bazı maddelerden geçebilir bazı maddelerden ise geçemez" . İçerisinden ışığın geçebildiği maddelere saydam maddeler denir. Cam, su, hava gibi ortamlar üzerine düşen ışığı büyük oranda geçirirken; buzlu cam, yağlı kağıt gibi yarı saydam maddeler ışığın bir kısmını geçirirken bir kısmını geldiği ortama geri gönderir. Bunların dışında ışık geçirmeyen maddeler de vardır. İçerisinden ışık demetinin geçemediği maddelere saydam olmayan ya da opak madde denir. Örneğin; masa, duvar, kitap ve sıra gibi maddeler saydam olmayan maddelerdir.
El fenerinin ışığı alüminyum folyo üzerine düşürüldüğünde ışık geldiği ortama geri döner. Işığın bir yüzeye çarpıp geri dönmesine geldiği ortama geri dönmesine yansıma denir. Örneğin Dünya'nın uydusu olan Ay bir ışık kaynağı olmamasına rağmen, karanlık uzayda görülmesinin sebebi, güneşten aldığı ışınları yansıtmasıdır.Görme olayı ışık ışınlarının cisimlere çarpıp yansıması ve gözümüze ulaşması sayesinde olur. Karanlık bir ortamda göremediğimiz cisimleri aydınlık bir ortamda görmemizin sebebi de bir cismin görülebilmesi için ışık kaynağından çıkan ışığın, cisme çarptıktan sonra göze gelmesi gerekir. Işık kaynağı olmayan cisimleri görebilmemiz için cisim üzerine düşen ışığı yansıtması gerekir.
Işığın Farklı Yüzeylerden Yansıması
Herhangi bir cismin görülebilmesi için o cismin ya ışık kaynağı olması eğer ışık kaynağı değilse ışık kaynağı tarafından aydınlatılmış olması gerekir.
Cisimlerin ürettikleri ışıklar doğrudan göze geliyorsa cismin kendisi görülür ve bu cisim ışık kaynağıdır
Işık kaynağı olmayan cisimlerin görülebilmesi ise , ışık kaynaklarından kendilerine gelen ışığı yansıtmalarıdır.Bu cisimlerin görülebilmeleri için ışık ışınlarının bu cisimler üzerine düşüp yansıdıktan sonra gözümüze gelmeleri gerekmektedir.
Işık kaynağı olmayan cisimlerin görülmesinin nedeni farklı yüzeylerde gerçekleşen yansımadır (düzgün ve dağınık yansıma).
ÖRNEK: Bir cismin görülebilmesi için aşağıdaki özelliklerden hangilerini bulundurması gerekir?
1. Işık kaynağı olması
2. Eğer ışık kaynağı değilse bir ışık kaynağı tara
fından aydınlatılması
3. Işık kaynağından cisme gelen ışınların cismin
yüzeyinden yansıması.
A) Yalnız 1 B) 1 ve 2
C) 2 ve 3 D) 1, 2 ve 3
Işık Işını: Işık kaynağından çıkan en ince ışık demetine ışık ışını denir.Gösterilişi tek yönlü bir oktur.
Yansıma: Işık kaynağından çıkan ışık ışınlarının , saydam ortamlaran geçerek herhangi bir yüzeye çarptıktan sonra tekrar geldiği ortama geri dönmesine yansıma denir.
ü Yansımada ışığın Hareket yönü haricinde, hiçbir özelliği değişmez.(hızı, frekansı, rengi…)
Normal: Yansıtıcı yüzeyle 90˚ lik açı yapacak şekilde çizilen hayali dikmeye yüzeyin normali denir.
ü Genelde kesik çizgilerle gösterilir
Gelen ışın: Işık kaynağından çıkarak yansıtıcı yüzeye gelen ve doğrultusunu değiştiren ışık ışınına gelen ışın denir.
ü Yüzeyle yaptığı açıya gelme açısıdır.
Yansıyan Işın: Yansıtıcı yüzeye çarpıp doğrultu değiştirerek geldiği ortama geri dönen ışık ışınına yansıyan ışın denir.
ü Yüzeyle yaptığı açıya yansıma açısı denir.
Yansıma Çeşitleri: Cisim yüzeylerinin farklı özelliklere sahip olması, ışınları farklı şekillerde yansıtmalarına sebep olur.Cisimlerin sahip olduğu yüzey şekillerine göre düzgün ve dağınık yansıma olarak iki şekilde görülür.
1.Düzgün yansıma: Pürüssüz yüzeylere (düzlem ayna gibi) gelen paralel ışık ışınlarının, yüzeyden paralel olarak yansımasına düzgün yansıma denir.
ü Düzgün yansımanın olabilmesi için yüzeyin ayna gibi düzgün ve pürüssüz olması gereklidir.
ü Yüzeylerde oluşan görüntülerin net olabilmesi için düzgün yansıma şarttır.
ü Düzgün yansıma sonucu görülen cisimler parlaktır.
Örneğin rüzgarsız bir günde bir su birikintisinde veya göl,deniz gibi yüzeylere baktığımızda cisimlerin görüntülerini de görebiliriz.Yada düz bir alüminyum folyo kağıdından kendimizi net görebiliriz.
2.Dağınık yansıma: Pürüzlü yüzeylere gönderilen paralel ışık ışınlarının, yüzeyden paralel olarak yansımamasına dağınık yansıma denir.dağınık yansıma denir.
ü Dağınık yansıma pürüzlü yüzeylerde gerçekleşir.Örneğin kumaş, tahta vb.
ü Dağınık yansıma sonucu yüzeylerde oluşan görüntü net değildir.
ü Dağınık yansıma sonucu cisimler mat görünürler.
Örneğin deniz, göl veya bir su birikintisinde eğer su yüzeyi dalgalı ise cisimlerin görüntüsü net oluşmayacaktır.Veya bir alüminyum folyo kağıdını buruşturup görüntümüze bakarsak net olmadığını hemen fark ederiz.
ÖRNEK: Aşağıdaki varlıkların üzerine düşen ışık ışınları hangisi veya hangilerinde dağınık yansımaya uğrar?
1. Tahta kaşık
2. Düzlem ayna
3.Dalgalı su yüzeyi
A) Yalnız 1 C)1 ve 3
B) 2 ve 3 D)1, 2 ve 3
Cisimlerin mat ve parlak görünme sebepleri yüzeyde oluşan düzgün veya dağınık yansıma durumlarından kaynaklanır.
ü Düzgün yansıma sonucunda (yansıyan ışık ışınları her yöne eşit dağıldığından) cisimler parlak görünür.
ü Dağınık yansıma sonucunda ise (yansıyan ışık ışınları her yöne eşit miktarda dağılmadığından) cisimlerin görüntüsü mat olur.